Plaats 46: Willemstad

Willemstad is een vestingstad en voormalige gemeente in de gemeente Moerdijk, in de Nederlandse provincie Noord-Brabant. Willemstad ligt waar Volkerak en Hollandsch Diep elkaar ontmoeten.

Inwoners (2020): 3.125

Gemeente: Moerdijk

Provincie: Noord-Brabant

Willemstad vanuit de lucht.

De Jachthaven

De vuurtoren van Willemstad is een lichtopstand aan de Lantaarndijk in de vestingstad Willemstad. Het is de enige vuurtoren in de Nederlandse provincie Noord-Brabant.

Het torentje werd in 1946 gebouwd door de plaatselijke aannemer Herwig. Het verving een vijfhoekig opengewerkte gietijzeren lichtopstand op die plek. Het licht in de gele lantaarn werd in 1947 ontstoken en werd in 1989 gedoofd.

De toren is op gezette tijden te bezoeken voor het publiek.

De Belgische erebegraafplaats in Willemstad (Moerdijk) herbergt de graven van 159 Belgische militairen. Op het ereveld is een abstracte gedenksteen van beton geplaatst. De gedenksteen is 1 meter hoog, 3 meter breed en 3 meter diep. Op de gedenksteen zijn de namen van de 159 Belgische militairen aangebracht.

De Belgische erebegraafplaats herinnert de inwoners van Willemstad (Moerdijk) aan de ruim 200 Belgische militairen die tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn gesneuveld toen hun schip in de buurt van Willemstad op een mijn liep. De erebegraafplaats is ingewijd op 14 april 1950 en officieel opengesteld op 29 mei 1950. In 1963 zijn twee gedenkstenen aan het monument toegevoegd.

Links onder het kruis staat vermeld:

HIER RUSTEN 134 BELGEN

Gevallen voor hun vaderland en het onze

30 mei 1940

Aan de rechterkant onder het kruis staat deze zelfde beschrijving in de Franse taal geschreven:

Ici reposent 134 Belges

Morts pour leur patrie et la nôtre

30 mai 1940

Op de plaquette die naast het hekwerk aan de ingang van deze rustplaats is geplaatst staat het navolgende beschreven:

BELGISCH MILITAIR EREHOF 1940

Hier bevindt zich het gemeenschappelijk graf van 159 in de Tweede Wereldoorlog in Nederland gesneuvelde Belgische militairen. De meeste van hen werden na de capitulatie van België op 28 mei 1940 door het Duitse leger in de omgeving van Gent krijgsgevangen gemaakt. Vandaar werden zij overgebracht naar Zeeuws-Vlaanderen om vervolgens met 4 schepen op transport te worden gesteld naar een krijgsgevangenkamp in Duitsland. De route liep van de Westerschelde via het kanaal door Zuid - Beveland en de Oosterschelde naar het Hollands Diep. Ter hoogte van Willemstad voer de "Rhenus 127 " op 30 mei 1940 over een Duitse magnetische mijn, waardoor de naar schatting met meer dan 1.200 krijgsgevangenen overvol gepakte rijnaak midscheeps explodeerde, in tweeën brak en zonk. Hoewel de meeste krijgsgevangenen zich wisten te redden en in Willemstad en omgeving liefdevol werden opgevangen en verpleegd, verdronken bijna 200 Belgische militairen van wie de meesten hun laatste rustplaats kregen op deze Erehof.

De oorspronkelijk begraafplaats was echter te klein en moest opnieuw worden aangelegd. Op 14 april 1950 werd het ingewijd en op 29 mei van dat jaar, Tweede Pinksterdag, werd een monument van Frans kalksteen onthuld ter nagedachtenis aan de slachtoffers die er begraven liggen. Later werden nog elders in Nederland gesneuvelde Belgische militairen op deze plaats bij gezet.

Jachthaven De Batterij

Moderne haven op historische locatie

Sinds het voorjaar van 2006 heeft Willemstad, gelegen aan het Hollands Diep, er een nieuwe haven bij. Als onderdeel van het project havenfront Willemstad hebben wij een luxe jachthaven met allure gerealiseerd.

Op steenworp afstand van de sfeervolle vesting Willemstad zijn 215 ruime ligplaatsen ingericht. Jachthaven De Batterij voldoet dankzij het hoge voorzieningenniveau ruimschoots aan de wensen van de moderne watersporter.

Ook passanten zijn van harte welkom in onze gezellige jachthaven.

Zicht naar het centrum

d'Orangemolen is een ronde stenen korenmolen in de Noord-Brabantse vestingstad Willemstad.

Het molenrecht was een van de zgn. 'Heerlijke Rechten'. De heer had het recht de bouw van een molen al of niet toe te staan en het recht om de boeren uit zijn heerlijkheid te dwingen hun graan op die molen te laten malen.

In Willemstad werden de opeenvolgende windkorenmolens op last en voor rekening van de prins van Oranje gebouwd. De molen werd steeds, meestal voor zeven jaar, aan een molenaar verpacht. Omdat ook deze molen een dwang- of banmolen was, kon een behoorlijke pacht verlangd worden.

De eerste korenmolen die in Willemstad gebouwd werd was een standermolen en stond op een 'scheel kwartier', een soort half bastion, daar waar later bastion Gelderland werd aangelegd. Dat scheel kwartier werd naar de molen de 'Molenbergh' genoemd. Die molen moet dus op zijn vroegst in 1584 zijn gebouwd.

In 1589 werd de standermolen naar het bastion Utrecht verplaatst. Bij de standermolen hoorde ook een rosmolen. Op verzoek van de molenaar werd in 1591 een nieuwe molenweg aangelegd van het bastion naar de Rinck van de kerckhove.

D'Orangemolen

In 1734 werd besloten tot de bouw van een nieuwe stenen windkorenmolen. Dit naar aanleiding van klachten en waarschuwingen van de molenaar over de toestand van de standermolen. Er werd gezocht naar de beste standplaats hiervoor. Die vond men op de Oostdijk (nu Bovenkade), waartoe twee huisjes werden aangekocht en gesloopt.

Er werd een publieke aanbesteding gehouden voor een stenen stellingmolen, waarna door de Nassau Domeinraad besloten werd de bouw van de molen niet aan de minste inschrijver te laten maar aan Pieter Janse Timmers en Hendrik Roubos, molenmakers te Rotterdam en Krimpen, voor f 8000,- en voor een extra-ordinaire beloning van f 100.

De oude standermolen bracht nog f 550,- op. Deze werd gekocht door P.J. Timmers, die ook aannemer was van de nieuwe stenen molen te Klundert.

De bouw verliep niet naar wens. De rentmeester had 'onnoemelijke moeite' met de aannemers, die grove fouten maakten en hem zelfs thuis bedreigden. De defecten moest hij door anderen laten herstellen.

Op een gevelsteen prijkt de naam van de molen "d'Orangemolen 1734".

In 1795 werden de bezittingen van de prins van Oranje door de Bataafse Republiek in beslag genomen en beheerd door de 'Commissie tot administratie van de geabandonneerde goederen van de Vorst van Nassau'. Veel van de vroegere domeinbezittingen werden in de loop der jaren aan particulieren verkocht, waaronder ook de d'Orangemolen.

Op 10 november 1951 werd na een restauratie van de oorlogsschade de molen door molenaar B. van der Linden officieel in gebruik genomen. Kort daarna liet Van der Linden bij de molen, na afbraak van een viertal huizen, een graanpakhuis bouwen, waar ook een elektrisch maalwerk kwam te staan. De molen werd verkocht aan de heer P.C. Louwers, die er een woonbestemming aan gaf. In 1989 verkochten de erfgenamen de molen aan de huidige eigenaar/bewoner A. Bussing. Na een langdurige stilstand, zonder wieken, werd in 1999 tijdens een grote restauratie een nieuwe staart geplaatst en werden er twee nieuwe stalen roeden met een vlucht van 25 meter met Oud-Hollandse tuigage aangebracht.

In 2014 kreeg de D'Orangemolen een flinke opknapbeurt[1]. O.a.nieuwe voorzomen en windborden, de stelling en de kruilier zijn vervangen en een complete schilderbeurt.

In december 2020 is de molen overgedragen aan een nieuwe eigenaar. In 2020/2021 zijn de liggers van de stelling vervangen en tevens de twee korte spruiten.

De molen draait met grote regelmaat. Het Nederlandse beroep van molenaar is deel van het immaterieel cultureel erfgoed van UNESCO.

Bron: Wikipedia

Grappig, zo'n deurtje in de leilinde. Maar het mag niet van de gemeente. Jammer, vindt bedenkster Sylvia Ditmar-de Kok.

Het Oude raadhuis is een gebouw in renaissancestijl dat zich bevindt aan de Raadhuisstraat

Het bouwwerk kwam tot stand in 1587. Oorspronkelijk wenste Prins Maurits dat er een kerk én een raadhuis zou worden gebouwd in het nog jonge dorp. Vanwege de oorlogssituatie was daarvoor geen geld. Aldus werd een soort multifunctioneel raadhuis ontworpen waarin men ook kerkdiensten kon houden en dat voorzien was van een toren met luidklok. De kleine klok werd gegoten door de Utrechtse bronsgieter Thomas Both. Deze droeg het opschrift: Soli Deo Gloria – Thomas Both me fecit 1588. Ze werd in 1610 overgebracht naar de rond die tijd gereedgekomen Koepelkerk. De grote klok, die nog steeds in de raadhuistoren hangt, stamt vermoedelijk uit het einde van de 12e eeuw en is daarmee wellicht de oudste nog bestaande luidklok in Noord-Brabant. Deze klok werd in 1943 nog door de bezetter gevorderd, maar ze werd niet omgesmolten en kon in 1945 weer terug in de toren worden gehangen.

In de toren bevond zich ook een roepstoel, voorzien van een bakstenen stergewelf. De boven de roepstoel aangebrachte wapensteen werd in 1798, tijdens de Bataafse Republiek, verwijderd. Op het dak werd in 1588 een windvaan geplaatst in de vorm van een meerman met zwaard.

In 1620 werd het -tot dan toe eenvoudige- gebouw verfraaid met een Vlaamse gevel, naar een ontwerp van Frans Leenwijnsse. Er kwamen enkele dakvensters in de nieuwe kap en de zolder ging fungeren als bewaarplaats voor gereedschap van oorlog, zoals hellebaarden en dergelijke. De wapenstenen in de gevel werden in 1798 eveneens verwijderd, om in 1937 weer te worden aangebracht.

In 1786 onderging het gebouw een algehele restauratie, waarbij de oude stenen moesten worden schoongemaakt opdat het gebouw één egale, uniforme en sierlijke couleur zou bekomen. In 1812 werd de torenspits afgebroken, daar op de toren een semafoor van Chappe geplaatst, welke in 1815, na de val van Napoleon, weer verwijderd werd, waarop de spits werd herbouwd.

In 1973 werd het raadhuis verplaatst naar het Mauritshuis, om in 1999 door de gemeente Moerdijk te worden verkocht. Het werd gekocht door een particulier en gerestaureerd, om in 2005 te worden heropend.

bron: Wikipedia

Bomenlaan richting de Koepelkerk

De Koepelkerk in Willemstad is de eerste protestantse kerk die in Nederland werd gebouwd. De bouw ervan begon in 1597 en werd in 1607 voltooid. Willemstad zelf werd al bewoond vanaf 1565, wat betekent dat de inwoners in de eerste jaren geen kerk hadden om naartoe te gaan.

Ontwerp

V

erschillende vaklieden hielden zich bezig met het ontwerpen van de kerk, waarvan de verdeling waarschijnlijk als volgt was: Metselaar Andries de Rooij bepaalde de vorm, timmerman Adriaan de Muyr ontwierp waarschijnlijk alleen de kap en steenhouwer/architect Coenraat Norenburch voegde er een toren aan toe. Haar achthoekige vorm dankt de kerk aan prins Maurits, die een ronde of achthoekige vorm als voorwaarde stelde voor zijn financiële steun.

Oorlogsschade

De kerk raakte meerdere keren zwaar beschadigd door oorlog. In 1793 vielen 14.000 Fransen militairen Nederland binnen om het vuur van de Franse revolutie verder te verspreiden. In maart van dat jaar belegerden zij Willemstad. Dit liep uit op een nederlaag voor de Fransen, maar door beschietingen liep de kerk wel schade op. In november 1944 had de kerk opnieuw te lijden onder de oorlog; 18 voltreffers zorgde voor dermate veel schade dat het herstel van de kerk twee jaar in beslag nam en 125.000 gulden kostte.

Het Mauritshuis: ontmoetingsplek, infocentrum, decor of uitvalsbasis

Eén van de mooie middelpunten van Willemstad is het rijksmonumentale Mauritshuis. Het statige pand als ontmoetingsplek, infocentrum, decor van je huwelijk of partnerschap. Of uitvalsbasis voor je wandel- of fietstocht. Zoek je een bijzondere vergaderplek? Organiseer je een workshop? Wil je je verdiepen in de turbulente geschiedenis van Willemstad? Of wil je gewoon het Mauritshuis zien? Het kan er allemaal.

Sluit je huwelijk of partnerschap in het smaakvol gerestaureerde, romantische pand. Slenter door de pittoreske straatjes naar een van de restaurants of maak een wandeling langs het water. Laat je vereeuwigen op een mooie straathoek, aan het water of bij het sfeervolle Mauritshuis.Hoe stopten 3 timmerlieden 8.000 Franse krijgslieden op oorlogspad? Wat is de band tussen de Oranjes en het Mauritshuis? Hoe komt Willemstad aan die unieke stervorm? Beleef de verhalen in de Canonkamer van het Mauritshuis. Onderga de gemoedelijke sfeer van Willemstad en geniet.

In de tuin van het Mauritshuis

Bunker

Deze Duitse tankmuur is een onderdeel van de Duitse verdedigingswerken 1940-1945. De tankmuur werd in de jaren 1940-1944 gebouwd met het doel het afsluiten van de weg die langs het Kreekrak richting Willemstad loopt.

Bron: Tracesofwar